مدرسه علوم انسانی

زبان­شناسی، یکی از مهم­‌ترین شاخه­‌های علوم انسانی است که به شکل نوینش، در آغاز قرن بیستم رسمیت یافته است و امروزه تقریبا در همۀ حوزه­‌های علوم انسانی، از ادبیات تا روان­شناسی و فلسفه و حقوق و…، آثار عمیقی به جا گذاشته است. زبان­شناسی اکنون بیشتر در رشته­‌هایی چون نشانه­‌شناسی، روایت­‌شناسی، آواشناسی، معناشناسی، کاربردشناسی، دستور زبان، عصب­‌شناسی زبان و… مورد توجه قرار می­‌گیرد. اما نخستین متن علمی زبان­شناسی نوین، کتابی با نام «دورۀ زبان­شناسی عمومی» است که شامل متن درس­‌گفتارهای فردینان دو سوسور می­‌شود. سوسور، موسس زبان­شناسی نوین و یکی از موثرترین افراد در تفکر علمی قرن بیستم است، که هنوز که هنوز است کتاب او، اثری مهم و بنیادی در زبان­شناسی شناخته می­‌شود.

در کلاس زبان­شناسی عمومی، آقای سیدمهدی شجاعی، دانش­‌آموختۀ زبان و ادبیات­‌های فارسی و فرانسوی و پژوهشگر و مترجم متون زبان­شناسی، برای آشنایی جدی و علمی و دقیق شما با حوزه­‌های متفاوت زبان­شناسی، این کتاب بنیادین را تدریس می­کنند.

جهان چگونه خلق شده است؟ آیا همیشه بوده؟ دقیقا در چه زمانی پیدا شده است؟ آیا از آغاز به همین شکل کنونی بوده یا به مرور به این شکل درآمده؟ آیا این جهان در حال تغییر است؟ آیا کیهان مرزی دارد؟ در پس آن مرز چه چیزی است؟ این­ها سوال‌­هایی است که شاید بارها ذهن هرکسی را درگیر کرده باشد. اساطیر باستانی سعی کرده‌­اند به این سوال پاسخ دهند. در دهه­‌های اخیر، نظریۀ «بیگ­‌بنگ» نظریۀ مشهور برای پاسخ به این سوال­‌ها بوده. اما جایگاه واقعی بررسی این مسائل کجاست؟ کیهان­‌شناسی و کیهان­‌زایی یکی از شاخه­‌های علم نجوم جدید است که در پیوند نجوم و فیزیک و فلسفه، در پی آن است تا بیابد و توضیح دهد که جهان هستی ما، در آغاز چگونه و چه زمانی، درچه فرآیندی متولد شده است. کیهان­‌شناسی، مطالعۀ علمی پیدایش، تکامل، سازواره و پایان نهایی جهان است که می­‌کوشد قوانین علمی حاکم بر این عالم را بیابد.

آقای سید امیر سادات موسوی، دارندۀ مدال طلای المپیاد جهانی نجوم، دانش­‌آموختۀ ارشد تاریخ علم دانشگاه تهران، و هم­چنین شاعر و طنزپرداز، در کلاس «پیدایش کیهان»، این مسائل نجومی، فیزیکی و فلسفی را به شما تدریس می­کنند

متون ادبی ما، سرشار از شیرینی­‌هایی است که شاید فرصتی برای لذت بردن حقیقی و جانانه از آن­ها در هیچ­‌یک از کلاس­‌های رسمی ادبیات و المپیاد مدرسه فراهم نباشد. باید فرصتی هم باشد که جماعتی صاحب‌دل گرد هم بیایند و هر بار چیزی از صاحب‌دلی و حکیمی بخوانند و در معانی­‌اش بی‌قید و بند دستور و آرایه و صنعت و نمره و… بیندیشند و بحث کنند، از شاهنامه و رودکی و کسایی بگیر تا نظامی و فخرالدین گرگانی، تا سنایی و عطار و مولوی، تا سعدی و خواجو و سلمان و حافظ، تا صائب و کلیم و بیدل و حتی عمان و قاآنی و بهار و ادیب و شاعران معاصر، و از عنصرالمعالی و نصرالله منشی و بیهقی تا غزالی و عین­‌القضات و روزبهان و تا جوینی و واعظ کاشفی و برو تا حتی جمالزاده و هدایت و جلال و…. و حالا از خواندن این­ها و از همدلی و همنوایی با هریک، شاید به چیزهایی بشود رسید که هرگز فکرش را هم نمی­شد کرد.

در کارگاه و محفل «متون ادبی»، آقای زهیر توکلی، شاعر و منتقد و هم­چنین دبیر ادبیات دبیرستان شرف­‌الدین، با همان منش و سلوکی که از ایشان دیده­‌اید و می­‌بینید، در کنار شما، هر بار متونی را به به انتخاب خودتان می­‌خوانند و عوالم معنایش را برایتان می­‌گشایند.

صد سالی هست که همه دربارۀ ایران باستان حرف می‌­زنند، از استاد دانشگاه، در هر رشته‌­ای، تا راننده تاکسی و بقال و…، بعضی در مدح و تحسینش، و بعضی در مذمت و تقبیح و تکفیرش. اسم­‌های بچه‌­ها را به نام فرزندان و امیران گمنام حکومت‌­های ایران باستان می­‌گذارند در حالی که شاید آن نام جز در کتابی یونانی و رومی، و آن هم مجعول، نیامده باشد. هر اسم عجیبی را که می­‌شنوید، می­‌گویند نام الهه­‌ای یا ایزدی از ایران باستان است یا که در فارسی باستان به فلان معناست و تو هرچقدر کتاب‌های تاریخ و اساطیر را می­‌گردی، چنان نامی نمی­‌یابی. از سوی دیگر، مردم قصه­‌هایی از امپراتوری ساسانیان می­‌گویند و احکامی از دین زرتشت نقل می­‌کنند، که تو تماما غبطه و حسرت و آه می‌­شوی که چرا چنان فرهنگی از بین رفته است! اما حقیقت ماجرا چیست؟

در کلاس فرهنگ ایران باستان، آقای علیرضا فتاح، بر اساس متون بازمانده از دوران ساسانیان و زبان پهلوی، در کنار شما به بازشکافی فرهنگ ایران باستان، به ویژه آیین زرتشت می­پردازند.

ادیان همواره از تاثیرگذارترین پدیده‌­های اجتماعی و تاریخی بوده­‌اند. حتی در قرن گذشته که به ظاهر نقش دین در غرب کمرنگ شده بود، ظهور جبنش­‌های جدید دینی قوتی دوباره به بینش­‌های معنوی داد. ادیان (بخوانید خوانش­‌ها از ادیان) همواره سازنده نبودند، کافی­ست نگاهی به منطقۀ خودمان (غرب آسیا) کنیم، تا به اهمیت این نکته پی ببریم.

در این کلاس چه می­‌آموزیم؟

در این کلاس ما با تاریخ، اعتقادات، مناسک، شعائر، متون مقدس، اماکن مقدس، ساختار دین­‌یاری و دیگر ابعاد ادیان بزرگ و تاثیرگذار دنیا آشنا خواهیم شد و خواهیم توانست به فهم خوبی از نگاه آن دین­دار به جامعه، سیاست و… برسیم.

همچنین به تحولات دین­داری معاصر در جهان (به خصوص جهان غرب) و خیزش­‌های معنوی نوین می­‌پردازیم و نقش دین را در جهان امروز بررسی می­‌کنیم.

اضافه کنید گذری بر روانشناسی و جامعه شناسی دین و خیلی چیزهای دیگر.

* آقای محمدامین محبعلی، دانش­‌آموخته و پژوهشگر ادیان و عرفان، و هم­چنین مشاور شما، در این کلاس مدرس شما خواهند بود.

تمدن مدرن غرب در قامت چیزی که بر تمام شئون زندگی ما سایه افکنده است، نیازمند نگاهی عمیق، دقیق و آزاداندیشانه است. در این دورۀ آموزشی، دانش‌­پژوه با این موضوعات مواجه خواهد شد: سیری در تاریخ شکل­‌گیری تمدن غرب پیشامدرن؛ زمینه­‌های شکل­‌گیری رفورماسیون و رنسانس؛ نگاهی به ماهیت مدرنیته، عصر روشنگری و تکوین جهان­‌بینی مدرن؛ فراگیری انقلاب صنعتی؛ نظری بر ظهور پسامدرنیته.  

در پایان این دوره دانش­‌پژوه می­‌تواند تحلیلی از سیر تفکر و تمدن غربی و نسبت آن با تفکر شرقی داشته باشد.

*استاد این کلاس، جناب آقای محمدحسین پرستش، پژوهشگر و مدرس تاریخ، هستند.

به نظر شما «شرلوک هلمز» چه ربطی به مطالعات فرهنگی دارد؟ سکانسی را که دکتر واتسون و شرلوک هلمز بر سر یک کلاه شاپو داشتند اظهار نظر می­‌کردند، به یاد دارید؟ هلمز صاحب آن کلاه را فردی چاق و مسن، پولداری که اوضاع مالی‌اش به هم ریخته، خانه­‌شان لوله­‌کشی گاز ندارد، با زنش دعوا و قهر کرده و…. معرفی کرد.

هلمز ابتدا دقیق مشاهده می­‌کرد، مشاهده­‌ای که با نگاهی ژرف و ریزبینانه همراه بود و همه چیز را می­‌دید، از چیزهای بی­‌اهمیت تا چیزهای مهم. هم­چنین دانش و اطلاعات هلمز یکی دیگر از ویژگی­‌های او محسوب می­‌شد.

چیزهایی که خواندید، دقیقا کاری­ست که مطالعات فرهنگی قرار است انجام دهد. روش تحقیقی که مطالعات فرهنگی  از آن سود می­‌جوید، روش کیفی است که وام­دار نشانه­‌شناسی، تحلیل گفتمان، تحلیل محتوا و… می­‌باشد. در مطالعات فرهنگی مشاهدۀ دقیق از پدیده­‌ها، از ارکان لاینفک این رویکرد است، هر آنچه را که رخ می­‌دهد پژوهشگر می­‌بایست به آن اهمیت بدهد و به ضبط و ثبت آن اقدام کند.

عالمان مطالعات فرهنگی به همه جا سرک می­‌کشند، هرجایی که نشانه­‌ای از گروه­‌های تحت سلطه –زنان، اقلیت­‌های مذهبی، گروه­‌های سیاسی اقلیت و …-  باشد. همین وجهه­‌ی مطالعات فرهنگی است که معمولا آن­ها را به مقابله با حکومت­‌ها می‌کشاند.

پس اگر علاقه دارید که بدانید زیر پوست فرهنگ­‌های مسلط چه چیزهایی در حال اتفاق افتادن است، همین امروز مطالعات فرهنگی را جدی بگیرید.

*در این کلاس، آقای مجتبی طالقانی، دانش­‌آموخته و پژوهش‌گر جامعه­‌شناسی، مدرس شما خواهند بود.

شاید برایتان جالب باشد که بدانید وقتی صبح هنگام بیدار شدن چشمتان را باز می‌­کنید، علاوه بر ساعت زنگدار رومیزی کنار تخت به نوعی «حقوق» هم در این رفتار شما سهمی داشته است؛ همین­طور در انواع رفتارهای دیگر شما تا آخر شب که دوباره به رختخواب برمی­‌گردید. بله، حق دارید شگفت­‌زده باشید. بگذارید بیشتر توضیح دهم. ساعت مقرر حضور شما در کلاس، ساعات حرکت واگن­‌های مترو، مبلغ پولی را که برای دیدن یک فیلم در سینما پرداخت می­‌کنید و حتی نوع پوشش، چگونگی ادامۀ تحصیل، آیندۀ شغلی، نحوه و میزان مشارکت در امور سیاسی و اجتماعی، بهره­‌مندی از مواهب طبیعی و منافع اقتصادی و… همۀ این ها بر اساس «قوانین» و «مقرراتی» است که در مجموع رفتارها، برنامه­‌ریزی­‌ها و نظم زندگی شما را شکل می­‌دهد. شاید کمی غصه­‌دارتان کردم که چرا بر همۀ رفتارهای شما «قواعد و مقرراتی» حاکم است. ولی احتمالا خوشحال خواهید شد در صورتی که بدانید اگر این قواعد و مقررات نبودند، احتمالا باید ساعت­‌ها در صف انتظار برای سوار شدن اتوبوس می‌نشستید یا وقتی می­‌خواستید بلیط مسابقات فوتبال را بخرید، آقا یا خانم فروشنده دوبرابر مبلغی را که از نفر قبلی گرفته بود از شما مطالبه می­‌کرد. در واقع شما محدود به رفتارهایی در چارچوب­‌هایی خاص و از پیش تعیین­‌شده­ هستید که خودتان در تنظیم آن قواعد و مقررات هیچ نقشی نداشته­‌اید! انواع و اقسام رفتارهایی که انجام می­‌دهید ناشی از چیست؟ آیا همۀ انتخاب­‌های شما کاملا آزادانه است؟ یا این­که خیلی اوقات فقط می­‌توانید در یک چارچوب تعیین­شده انتخاب­‌های محدودی داشته باشید؟ چه کسی این چارچوب­‌ها یا همان «قوانین و مقررات» را برای شما تعیین کرده است؟ به چه «حقی»؟ آیا اساسا شما را از وجود چنین مقرراتی آگاه کرده است؟ یا شما مانند دیگر افراد جامعه و بر اساس «رویۀ عرفی» عمل می­‌کرده­‌اید؟ چه کسی «حق» دارد برای شما «قواعد»، «مقررات» و «قانون» مشخص کند؟ چرا؟ شما چه «حقوق» متقابلی دارید؟ چه چیزی می­‌تواند یا باید منشأ شکل­‌گیری این قواعد یا رویه­‌های عالی باشد؟

کلاس مبانی حقوق فرصتی است برای آشنایی و اندیشیدن درباره این مسائل!

*این کلاس را ان­­‌شاءالله جناب آقای مرتضی کیا، دانش­‌آموختۀ ارشد حقوق، و مدیر دبیرستان شرف­ الدین، تدریس خواهند کرد.