تصویر پایینی اثری بی‌عنوان از #سهراب_سپهری و تصویر بالایی تابلوی «تعالی» از استاد #فرشچیان است. چند شب پیش در پنجمین #حراج_بزرگ_تهران اثر بی‌نام سهراب سپهری سه میلیارد تومن و «تعالی» یک میلیارد و دویست و پنجاه میلیون تومان خریده شد. در این حراج مجموعن ۲۵ میلیارد تومان «جنس» فروخته شد.
تابلوی پایینی از شاعری عارف مسلک و طبیعت دوست است که در شعری می‌گوید:«ما گروه عاشقان بودیم و راه ما/ از کنار قریه‌های فقر/ تا صفای بیکران می‌رفت» یا در شعر دیگری:«آب را گل نکنیم/ … دست درویشی شاید نان خشکیده فرو برده در آب».
تابلوی بالایی از نقاشی است که از تمام نقش‌هایش معنویت فوران می‌کند و روایتگر کمال انسان است. تابلوی فروخته شده نیز یکی از همان نقش‌هایی است که به زیبایی هرچه تمام‌تر وارستگی و کمال معنوی انسان را نشان می‌دهد.
اما این خصوصیات در حراج دیشب و برنامههایی شبیه به این اهمیت چندانی ندارد. در این برنامهها در نگاه اول زیبایی مهمترین پارامتر ارزشگذاری است اما اگر بیشتر دقت کنیم میبینیم زیبایی هم حرف اول را نمیزند. مهم شهرت اثر و قابلیت پز دادن با آن است. با نگاهی به تابلوهای سهراب که در حراج امسال و پارسال رکورد قیمت را شکستند به خوبی میشود این مساله را فهمید. تابلوهای زیباتر از تابلوی سهراب، از نقاش‌های حرفه‌ای‌تر از سهراب، در این حراجی وجود داشت اما این سهراب بود که رکورد قیمت را شکست. تابلوهایی که اکثرن حتی نام نداشتند و به احتمال زیاد سهراب آن‌ها را برای فروش نقاشی نکرده و اگر زنده بود نمی‌فروختشان.
چه کسانی به دنبال این برنامهها و این آثار هستند؟ متقاضی واقعی یک اثر هنری کسی است که پیوندی میان خود و آن اثر هنری احساس کند و بتواند آن اثر را درک کند و به‌طور کامل از آن لذت ببرد. این شخص قطعن میخواهد مالک اثر هنری محبوبش باشد. این میل به مالکیت قابل درک است. اما به نظر نمیرسد مالک فعلی تابلوی سهراب با همچین قصدی در حراج شرکت کرده باشد.
شخصی که میتواند برای لختی رنگ روی بوم سه میلیارد تومان پول بدهد نمیتواند نسبتی با اندیشههای درویشمسلکانهی سهراب داشته باشد. سهرابی که از کنار قریه‌های فقر تا صفای بیکران میرود. آیا این عدم تناسب مهم است؟
خیر زیرا شوق میلیاردر حراج تهران برای مالکیت تابلوی سهراب اساسن با شوق دوستدار واقعی این تابلو متفاوت است. برای او تابلوی سهراب چیزی مانند پورشه، ساعت رولکس، طلای #سواروسکی و اشیای تجملی دیگر است. با یک تفاوت بزرگ. افراد کمی متوجه خریدن ساعت رولکس میشوند ولی رکورد سه میلیاردی چیزی نیست که دیگران نسبت به آن بیتفاوت باشند. شهرت مالک تابلوی سه میلیاردی برای او منزلت و اعتبار به همراه میآورد و باعث پیشرفت بیشترش میشود.
در حراج تهران و برنامههای مشابه با یک اثر هنری به مثابه کالا برخورد میشود. این برخورد و این منطق بازار و سرمایه، اثر هنری را از معنا تهی می‌کند. اثر هنری که بخشی از روح هنرمند را با خود حمل می‌کند تبدیل به کالایی میشود که به خودی‌خود ارزشی ندارد بلکه پیامدهای مالک بودنش با ارزشش می‌کنند.
دیگر مهم نیست «تعالی» فرشچیان یا «اثر بی‌نام» سهراب چه مفهومی را انتقال می‌دهند و چه چیزی هستند. مهم نیست که نقاشی گمنام که با وجود غم نان به کارش ادامه می‌دهد و نقاشیهای بهتر از سهراب میکشد اثرش فروخته نشود. مهم این است که شخصی بیشتر از بقیه پول دارد. او به همین دلیل ساده میتواند مالک تابلو بشود. ایرادی ندارد که تابلویی که نهایتن یک میلیارد میارزیده را سه میلیارد بخرد. زیرا اینگونه به شهرت خود کمک می‌کند. او تابلوی مشهور را به خانه میبرد و در قابی نفیس به دیوار آویزان می‌کند و از این که کالایی #برند خریده لذت میبرد.
#تحلیل_دانش_آموزی .
#سامان_سیفی دانش‌آموز دبیرستان شرف الدین
