مدرسه هنر و رسانه

برای شناخت درست هنر امروز، موسیقی و نقاشی و مجسمه­سازی و معماری و سینما و…، مثل هر چیز دیگر باید تاریخ و گذشتۀ آن را خوب دانست، تاریخی که از قرون قبل از تاریخ، از نقاشی­های درون غارهای بشر نخستین و ابزارهای تمدن­های اولیه شروع می­شود و به هنرهای بسیار متفاوت و عجیب قرن بیستم و بیست و یکم ختم می­شود. چه بسا که تاریخ هنر، که تاریخ آفریده­های خلاق و زیبای بشر است، به نحوی تاریخ تفکر بشر باشد، که از همین طریق بتوان با تاریخ بشر، همدلی و همفکری کرد. درکی درونی و قلبی در درازای تاریخ!

در کلاس تاریخ هنر مدرن، با گذری بر تاریخ هنر از دوران باستان تا رنسانس، به بررسی جریان­ها و مکتب­های متعدد و متفاوت سه­چهار قرن اخیر جهان پرداخته می­شود، از مکتب­های کلاسیک و رمانتیک و ناتورالیستی و سمبولیستی و رئالیستی و سوررئالیستی و کوبیستی و فوتوریستی و ده­ها ایسم دیگر، که هر کدام جلوه­ای از تفکرات انسان معاصر جهان هستند که در انواع هنرها جلوه کرده اند.

در کلاس تاریخ هنر، آقای مرتضی کاردر، شاعر، روزنامه­نگار، مدرس هنر و ویراستار آثار حوزۀ فلسفۀ هنر، که چندین سال سابقۀ آموزش تاریخ هنر را در مجموعه­های حوزوی و دانشگاهی داشته اند، تاریخ هنر مدرن را با ارجاع به نمونه­های مختلف آثار هنری جهان به شما تدریس می­کنند.

الآن بیشتر از ۲۵۰ عنوان روزنامه و مجله و هفته­نامه در کشور روی کیوسک­ها می­رود. بیشتر از ۵۰ سایت و خبرگزاری داریم. تازه این­ها کشوری­ها و معروف­ترها هستند. به این­ها اضافه کنید کانال­های تلگرامی معروف و صفحات اینستاگرام و فیس­بوک و سایر شبکه­های اجتماعی و خبرخوان را که این روزها محل رجوع جدی هستند.

با این حجم از مطبوعات، خبرخواندن خودش یک کار تخصصی شده است. کدام­ها را بخوانیم؟ چه طور بخوانیم؟ در گشتن بین این رسانه­ها مدیریت وقت هم آیا شگرد خاصی دارد؟ راستی بین سیاسی­ها کدام یکی روزنامه این­وری است؟ کدام کانال آن­وری است؟ دانستن جریان­شناسی این­ها اصلا به چه دردی می­خورد؟ مهم­ترین ژورنالیست­ها و روزنامه­نگارهای کشور ما کدام­ها هستند؟ قبیله­های سیاسی هرکدام مهمترین رسانه­شان کدام یکی است؟

حالا مهم­تر از خبر خواندن، فن انتقال خبر است.

اصلا می شود کسی علوم انسانی بخواند و بلد نباشد یک واقعه را که با چشم­های خودش دیده انشا کند، یا یادداشت و دل­نوشته و گزارش خبری از یک رویداد بنویسد یا مملکت را با یک تیتر بهم بریزد و الخ؟ اصلا می شود آدم علوم انسانی خوانده، مصاحبه کردن و از زیر زبان آدم­ها حرف کشیدن را بلد نباشد؟

بله، می شود. خیلی از علوم انسانی خوانده­ها هستند که هیچ کدام از این کارها را بلد نیستند.

برای این­که ماها بعدا از این علوم انسانی خوانده­ها نشویم، یک کلاس در پنج­شنبه­ها خواهیم داشت با عنوان «ژورنالیزم». استادش هم آقای محمد ثقفی است. مهم­ترین ویژگی استاد این است که این مباحث را فقط در کتاب و جزوه نخوانده است. خودش از سال­های اول دانشگاه از سردبیری نشریات معروف دانشجویی در دانشگاه را تجربه کرده تا معاونت و سردبیری در مهم­ترین خبرگزاری­ها و سایت­های خبری.

به فراخور مباحث کلاس هر چند هفته کلی هم سورپرایز خواهیم داشت. مهم­ترین چهره­های تلویزیونی، مدیران کانال­های معروف تلگرامی، سردبیران سایت­ها و روزنامه­ها و خبرگزاری­های مهم و خلاصه آدم­های رسانه­ای هم پایشان به رفت و آمد در کلاس ما باز باز خواهد بود.

داستانی قدیمی وجود دارد دربارۀ کارگر یک کارخانه که متهم شده بود به دزدی. در پایان هر روز وقتی با چرخ­‌دستی خود از کارخانه خارج می‌شد، نگهبانان به دقت چرخ­‌دستی را می‌گشتند. اما چرخ دستی خالی بود و چیزی پیدا نمی‌کردند. این اتهام کم‌کم از کارگر کارخانه رفع شد و او هر روز با چرخ­‌دستی خالی‌اش از کارخانه خارج می‌شد. درست بود، او چیز دیگری نمی‌دزدید، چیزی که می‌دزدید خود چرخ­‌دستی‌ها بود.

*

ویسنتون اسمیت، شخصیت اصلی رمان «۱۹۸۴» جورج اورول در بخشی از داستان در چنگ بازجوهایی قرار می‌گیرد که او را محاصره کرده‌اند. اسمیت وجود «برادر بزرگه» را منکر می‌شود. در رمان ۱۹۸۴، «برادر بزرگه» نماد و چهره­ای است که به اشکال گوناگون، بر زندگی طبقات مختلف مردم، نظارت و کنترل دارد. تصویر چهرۀ این مرد، در سرتاسر شهر روایت داستان نصب شده‌است و حس تحت کنترل و حمایت بودن را تلقین می‌کند. بازجوها به انکار اسمیت این‌گونه پاسخ می‌دهند: «او وجود دارد، این خود تو هستی که نیستی».

***

آن چیزی که امروز در هیاهوی پررونق هنرها و رسانه ها دزدیده می­‌شود، خود ما نیستیم؟

در دوران جدید می­توانیم معتقد باشیم که وجود ما دستخوش تغییر شده است؟ ما واقعا همچنان هستیم؟

آیا به همین صراحت می­توانیم بگوییم که دوران «تاثیر» رسانه و هنر به پایان رسیده است و حالا باید فراتر از چیزی به نام «تاثیر» از «تبدیل وجود و ماهیت» صحبت کنیم؟ آیا این فرضیه درست است که ما حالا تبدیل به واحدهای متحرکی از انبوهی از  محصول معجون­های تناقض­آمیز هنر و رسانه شده­ایم؟ و حالا در میانۀ این ماجرای پرهیاهو، علوم انسانی سرگردان چیست؟

شاید موقعیت دقیق­تری از سینما برای توصیف تقاطع به هم رسیدن هنر، رسانه و واقعیت پیدا نشود.

در کلاس سینمای مستند قرار است دربارۀ این تقاطع صحبت کنیم و دربارۀ این سوال­ها حرف بزنیم. فیلم نمایش می­دهیم. گپ می­زنیم و از مولفان ایرانی دنیای جدیدمان دعوت می­کنیم تا  پردۀ سفید را پایین­تر بکشند، روبرویمان بنشینند و دربارۀ این دنیای عجیب و وسوسه­گر رودررو با آن­ها صحبت کنیم.

***

مدرس این کلاس، آقای حمیدرضا بوالی، روزنامه نگار و مستندساز و دانش‌­آموختۀ علوم ارتباطات و فلسفه است.

در این طرح درس، سیر بحث، تعداد جلسات و مسائل قابل طرح، ارائه شده‌است. به فراخور بحث‌ها و نیز استعداد مخاطبان، مسائل آموزشی قابل تغییر خواهد بود. انتظار می­رود مخاطب این درس در پایان به درک عمومی از اصول مبنایی فرم فیلم و متن دراماتیک رسیده باشد و به طور نسبی قدرت تحلیل متن دراماتیک را پیدا کرده باشد. در هر جلسه از کلاس، برای تشریح مفاهیم، مصداق‌هایی از تاریخ ادبیات و تاریخ سینما مورد واکاوی قرار خواهند گرفت که با تمرین‌های ویژه این کلاس تکمیل خواهند شد. مجموع مباحث در قالب سه بخش/ترم ارائه شده‌است. هریک از بخش‌ها یک مجموعه کامل است که در امتداد یک­دیگر، مبنای دانش تئوریک سینما را فراهم می‌آورد. آنچه در پایان این مجموعه مورد انتظار است، برانگیختن قدرت تحلیل فیلم و توجه دادن به جنبه‌های متفاوت سینما به عنوان یک زمینه مطالعاتی، خواهد بود. مباحث مطرح شده در قالب جدول زیر ارائه شده‌است.

آقای محمد داوودی، مدرس کلاس، فیلمساز و کارشناس ارشد ادبیات نمایشی هستند.

لازم به ذکر است کلاس سینما دو واحدی خواهد بود یعنی هر جلسه از کلاس سینما، دو زنگ درسی (در مجموع ۱۴۰ دقیقه) را پوشش می دهد، که بنا بر برنامۀ انتخابی دانش­آموزان، به احتمال قوی، در زنگ فوق­العادۀ پنج­شنبه (زنگ چهارم)، ویژۀ دانش­آموزان این کلاس، برگزار می­شود.